ਵੀਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ........ਇੱਕ ਕਲਾ

ਵੀਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ........ਇੱਕ ਕਲਾ

ਜਦੋਂ ਬੋਲੀ ਵਿਕਸਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਈ ,ਮਨੁੱਖ ਹਸਕੇ ,ਰੋਕੇ, ਚੀਕਾਂ ਮਾਰਕੇ ਜਾਂ ਇਸ਼ਾਰੇ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਹਾਵ-ਭਾਵ ਸਾਂਝੇ ਕਰ ਲਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ ।ਬੋਲੀ ਦੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇਹ ਕੰਮ ਆਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ ।ਅਸੀਂ ਸਭ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇੱਸ ਸੰਸਾਰ ਤੇ ਵੱਖ–ਵੱਖ ਸਭਿਆਤਾਵਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਿਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆਂ ਫੁਲੀਆਂ ।ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨ ਬਣਨ ਕਰਕੇ ਹਰ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਵੀਚਾਰਾਂ ਦੇ ਤਾਲਮੇਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਫਰਕ ਸੀ ।ਜਿਉਂ ਹੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨਜਦੀਕ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਨਣ ਦੀ ਜਗਿਆਸਾ ਵਧੀ ਤਾਂ ਉਹਨਾ ਵਿਚਲਾ ਅੰਤਰ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾਂਵਾਂ ਬੋਲੀ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ।ਕੁਝ ਬੋਲੀਆਂ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ ਤੇ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਦੁਨੀਆਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ।ਵੀਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਿਆਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਾਧਨਾ ਰਾਹੀਂ ਸਿਰਜੇ ਜਾ ਰਹੇ ਮਹੌਲ ਕਾਰਣ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵੱਲ ਝੁਕਾਅ ਹੋ ਜਾਣਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸੀ ।ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮਜ਼ਹਬਾਂ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਤੁਲਾਤਮਿਕ ਅਧਿਅਨ ਤੋਂ ਕਾਇਨਾਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੀ ਤਵੱਕੋਂ ਹੋਣ ਲੱਗੀ।

ਗੁਰੂ ਪੰਥ

ਗੁਰੂ ਪੰਥ


“ਗੁਰੂ” ਪੰਥ ਦੀ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਚ ਨਾਂਹੀ ,

“ਪੰਥ” “ਗੁਰੂ” ਤੋਂ ਵੱਡਾ ੳਹ ਰੱਟਦੇ ਨੇ ।

ਅਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ “ਪੰਥ” ਅਖਵਾਕੇ ੳਹ ,

ਮੁੱਲ ਗੁਰੂ ਦੀ ਆੜ ਦਾ ਵੱਟਦੇ ਨੇ ।

“ਗੁਰੂ ਬੀਹ ਵਿਸਵੇ ਅਸੀਂ ਇੱਕੀ ਵਿਸਵੇ ,

ਗੁਰੂ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਵਧਕੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ” ;

ਗੁਰ-ਸਿਧਾਂਤ ਵਿਸਾਰਦੇ ਆਖ ਏਦਾਂ ,

ਨਾਲੇ ਡੇਰਿਆਂ ਦੇ ਗੇੜੇ ਕੱਟਦੇ ਨੇ ।।

ਸਬਰ ਤੇ ਜ਼ਬਰ

ਸਬਰ ਤੇ ਜ਼ਬਰ
ਹਾਰੀ ਸਬਰ ਦੇ ਅੱਗੇ, ਸਦਾ ਜ਼ਬਰ ਦੀ ਢਾਹਣੀ।
ਸਿੱਖੀ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਦੱਸਾਂ, ਕਿਹੜੀ -ਕਿਹੜੀ ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ।।

ਲੈਕੇ ਪਾਪ ਵਾਲੀ ਜੰਝ, ਜਦੋਂ ਬਾਬਰ ਸੀ ਧਾਇਆ।
ਉਹਨੇ ਅਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਦੇਸ ਸੀ ਡਰਾਇਆ।
ਸਹਿਮੀ ਪਰਜਾ ਦੇ ਵਿਚੋਂ, ਡਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਬਾਹਰ;
ਉਹਨੂੰ ਜੁਲਮਾ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਿਖਾਇਆ।
ਰੂਹ ਨਿਤਾਣਿਆਂ ਚ ਭਰੀ, ਭਾਵੇਂ ਪੈਗੀ ਜੇਲ ਜਾਣੀ।
ਸਿੱਖੀ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਦੱਸਾਂ ,ਕਿਹੜੀ -ਕਿਹੜੀ ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ।।

ਡਿੱਗੇ ਦੁਖੀ ਮਜਲੂਮਾ ਨੂੰ ,ਗੁਰਾਂ ਨੇ ਗਲ ਲਾਇਆ।
ਜੀਣਾ ਅਣਖ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਹਨਾ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ।
ਆਖ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੀਂਹ ,ਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਨੂੰ ਕੁੱਤੇ;
ਡਰੀ ਪਰਜਾ ਨੂੰ ਸੱਚ ਨਾਲ, ਖੜਨਾ ਸਿਖਾਇਆ।
ਝੁਕੇ ਧੋਣ ਨਾ ਕਦੇ ਵੀ, ਭਾਵੇਂ ਪੈ ਜਾਵੇ ਕਟਾਣੀ ।
ਸਿੱਖੀ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਦੱਸਾਂ ,ਕਿਹੜੀ -ਕਿਹੜੀ ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ।।

ਸੁਣ ਸੱਚ ਦੀ ਆਵਾਜ, ਗੁੱਸਾ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੂੰ ਆਇਆ।
ਉਹਨਾ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰਾਂ ਨੂੰ ,ਤੱਤੀ ਤਵੀ ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ।
ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਭਗਤਾਂ, ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਲੈਕੇ;
ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਲਈ ਸਾਂਝਾ, ਕਹਿੰਦੇ ਗ੍ਰੰਥ ਕਿਉਂ ਬਣਾਇਆ।
ਸੇਧ ਦੇਣ ਲਈ ਸਦੀਵੀ, ਸਾਂਭ ਦਿੱਤੀ ਗੁਰਬਾਣੀ।
ਸਿੱਖੀ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਦੱਸਾਂ , ਕਿਹੜੀ -ਕਿਹੜੀ ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ।।

ਛੇਵੇਂ ਗੁਰਾਂ ਨੂੰ ਹਕੂਮਤ ਸੀ, ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ।
ਨੌਵੇਂ ਗੁਰਾਂ ਮਜਲੂਮਾ ਲਈ ਸੀ, ਸੀਸ ਕਟਵਾਇਆ।
ਏਥੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰਾਂ ਨੇ, ਸਰਬੰਸ ਵਾਰ ਸਾਰਾ;
ਰੱਬੀ ਹੁਕਮ ਤੇ ਰਜਾ ਵਿੱਚ, ਸੀਸ ਸੀ ਨਿਵਾਇਆ।
ਹੱਕ,ਸੱਚ,ਇਨਸਾਫ ਦੀ, ਇਹ ਜੰਗ ਹੈ ਪੁਰਾਣੀ ।
ਸਿੱਖੀ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਦੱਸਾਂ , ਕਿਹੜੀ -ਕਿਹੜੀ ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ।।

ਕਿਸੇ ਬੰਦਗੀ ਦੇ ਲਈ, ਬੰਦ-ਬੰਦ ਕਟਵਾਇਆ।
ਕਿਸੇ ਸਿਦਕੀ ਨੇ ਆਰੇ ਨਾਲ, ਤਨ ਚਿਰਵਾਇਆ।
ਕਈਆਂ ਹਸ-ਹਸ ਚਰਖੀਆਂ, ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਨ ਦਿੱਤੀ;
ਕਿਸੇ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ, ਸੀ ਖੋਪਰ ਲੁਹਾਇਆ।
ਇਹਨੂੰ ਸਕਿਆ ਡੁਲਾ ਨਾ, ਨਾਲ ਉਬਲਦਾ ਪਾਣੀ ।
ਸਿੱਖੀ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਦੱਸਾਂ , ਕਿਹੜੀ- ਕਿਹੜੀ ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ।।

ਬੰਦਾ ਨੋਚਿਆ ਜਮੂਰਾਂ, ਪਿੱਛੋਂ ਆਈ ਖੂੰਨੀ ਨ੍ਹੇਰੀ।
ਮੁੱਲ ਸਿਰਾਂ ਦੇ ਸੀ ਪਾਏ, ਹੋਈ ਅੱਤ ਸੀ ਵਧੇਰੀ।
ਭਾਵੇਂ ਜੰਗਲ ਲੱਖੀ ਦਾ , ਭਾਵੇਂ ਕੁੱਪ ਦਾ ਇਲਾਕਾ;
‘ਕੱਠੇ ਹੋਕੇ ਜਲਾਦਾਂ, ਕੌਮ ਕਈ ਵਾਰ ਘੇਰੀ।
ਤਾਂ ਵੀ ਸਕੇ ਨਾ ਮੁਕਾ, ਭਾਵੇਂ ਨੀਤੀ ਏਹੋ ਠਾਣੀ।
ਸਿੱਖੀ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਦੱਸਾਂ , ਕਿਹੜੀ- ਕਿਹੜੀ ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ।।

ਸੱਚ ਧਰਮ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਜਾਂ ਸੀ ਦੇਸ ਦੀ ਅਜਾਦੀ।
ਏਸੇ ਕੌਮ ਨੇ ਹੈ ਝੱਲੀ ,ਹੱਦੋਂ ਵੱਧ ਬਰਬਾਦੀ।
ਕਿਤੇ ਜੰਡਾਂ ਹੇਠ ਸਾੜੇ,ਕਿਤੇ ਗੱਡੀ ਨਾ’ ਲਿਤਾੜੇ;
ਤਾਂ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਸੀ ਰੱਖੀ ,ਸਦਾ ਸੋਚ ਇੰਕਲਾਬੀ।
ਹੁੰਦੀ ਏਹਨਾ ਨਾਲ ਆਈ ਏ ਸਦਾ ਹੀ ਵੰਡ ਕਾਣੀ
ਸਿੱਖੀ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਦੱਸਾਂ , ਕਿਹੜੀ- ਕਿਹੜੀ ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ।।

ਇਹਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਾ ,ਸੀ ਅਜਿਹਾ ਮੁੱਲ ਪਾਇਆ।
ਇਹਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਟੈਂਕਾਂ ਨਾਲ, ਗਿਆ ਸੀ ਉਡਾਇਆ।
ਬੰਬਾਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੀ, ਹਜਾਰਾਂ ਲੋਕ ਮਾਰੇ;
ਬਾਕੀ ਘਰੋ-ਘਰੀ ਜਾਕੇ ,ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਸਫਾਇਆ।
ਹੁੰਦਾ ਸੱਚ ਨਾਲ ਧੋਖਾ, ਨਾ ਇਹ ਗੱਲ ਅਣਜਾਣੀ।
ਸਿੱਖੀ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਦੱਸਾਂ ,ਕਿਹੜੀ- ਕਿਹੜੀ ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ।।

ਜਦੋਂ ਜਦੋਂ ਵੀ ਇਹਨਾ ਨੇ ,ਹੱਕ ਆਪਣੇ ਨੇ ਮੰਗੇ।
ਕੁਝ ਜੇਲੀਂ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ, ਕੁਝ ਫਾਂਸੀਆਂ ਤੇ ਟੰਗੇ।
ਘਰ ਘਾਟ ਵੀ ਉਜਾੜੇ ,ਗਲੀਂ ਟਾਇਰ ਪਾਕੇ ਸਾੜੇ;
ਅਹਿਸਾਨ ਫਰਾਮੋਸ਼, ਪਾਪੋਂ ਜਰਾ ਵੀ ਨਾ ਸੰਗੇ।
ਇਹਨਾ ਮੰਨ ਲਿਆ ਭਾਣਾ, ਇਹ ਭੀ ਰੱਬੀ ਰਜਾ ਜਾਣੀ।
ਸਿੱਖੀ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਦੱਸਾਂ , ਕਿਹੜੀ- ਕਿਹੜੀ ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ।।